Start Artykuły Konstytucja 3 maja
Konstytucja 3 maja PDF Drukuj Email
Wpisany przez Gośc   
sobota, 18 października 2014 18:50

          Pierwszy rozbiór Polski uaktywnił obóz patriotyczny i tych wszystkich, którym na sercu leżało odrodzenie okrojonej przez wszystkie trzy państwa zaborcze ojczyzny. Należy w tym miejscu przypomnieć, jakie straty materialne poniosła Rzeczpospolita po I rozbiorze. Prusy zagarnęły całe Pomorze Gdańskie (bez Gdańska i Torunia), oraz część Wielkopolski z Kujawami (36 tyś km²) . Austria zagarnęła duże połacie ziem na południe od Wisły i Sanu, prawie całe województwa ruskie oraz część podlaskiego i  wołyńskiego (83 tyś km²), Rosja okroiła dla siebie całą Białoruś wschodnią, Inflanty czyli województwa inflanckie (pn część województwa połockiego, całe województwa witebskie, mścisławskie), oraz pd. wsch. część województwa mińskiego (92 tyś km²). Tak okrojona i osłabiona Rzeczpospolita potrzebowała nagłych i zdecydowanych reform. Sprzyjająca sytuacja międzynarodowa  (zaangażowanie Rosji w wojnę z Turcją oraz ze Szwecją, król Stanisław August Poniatowski liczył na konflikt Austrii z Rosją) oraz osłabienie wpływu carycy Katarzyny pozwoliła na zwołanie Sejmu Czteroletniego zwanego też Wielkim (1788-1792), który zapoczątkował reformy mające uzdrowić złą sytuację wewnętrzną kraju. Międzyczasie 25 listopada 1789 roku miała miejsce z inicjatywy Jana Dekerta  tzw. Czarna Procesja, skupiająca przedstawicieli 200 miast królewskich ubranych na czarno. Ta Czarna Procesja pokazała siłę mieszczan, jako klasy, która domagała się swoich praw protestując przeciw hegemonii szlachty. W czasie obrad nad przyszłą konstytucja, sejm uchwalił dwa bardzo niezbędne dla kraju prawa: prawo o sejmikach usuwające z sejmu drobną szlachtę – nieposesjonatów  (24 marca 1791), oraz prawo o miastach (18 kwietnia), które później zostało włączone do konstytucji.   Prawo o miastach dawało mieszczanom prawo do udziału w komisjach sejmowych ( nie dawało praw reprezentacji w sejmie), usamodzielniło samorząd miast królewskich, dało prawo do zakupu ziemi, nietykalność osobistą i dostęp do urzędów cywilnych. Ułatwiono nobilitację mieszczan. Po krótkiej przerwie świątecznej, przy bacznej uwadze społeczeństwa Warszawy uchwalono 3 maja 1791 roku drugą na świecie a pierwszą w Europie Konstytucją nazwaną Konstytucją 3 maja. Konstytucja wprowadzała w Polsce monarchię konstytucyjną, mimo przewagi szlachty wprowadzała pojęcie narodu wszystkich ludzi, włączając pod opiekę „prawa i rządu krajowego”  nawet chłopów (co niestety było tylko deklaracją), a wyżej wymienione prawo o miastach poszerzało prawa mieszkańców miast. Przeprowadzona została unifikacja Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego co oznaczało wprowadzenie wspólnych instytucji centralnych, wojska i skarbu. Konstytucja zniosła Liberum Veto, ograniczała rolę senatu, wzmocniła pozycję króla. Tron miał być dziedziczny. Wprowadzono najwyższą władzę wykonawczą Straż Praw z królem na czele. Straż Praw odgrywała rolę swego rodzaju Rady Ministrów, dzieliła się na pięć działów: policji, wojny, skarbu państwa, spraw zagranicznych i edukacji. Podporządkowane jej zostały działające na terenie kraju komisje porządkowe cywilno – wojskowe. Konstytucja 3 maja zyskała poparcie Kościoła, papież Pius VI w osobnym breve pobłogosławił Konstytucję.

Poprawiony: sobota, 18 października 2014 18:52